Rulikowski Edward Leopold, pseud. Edward z Poradowa, Onufry z Poradowa (1825–1900), badacz dziejów Ukrainy. Ur. w Motowidłówce w pow. wasylkowskim na Ukrainie w zamożnej rodzinie ziemiańskiej, był synem Józefa i jego drugiej żony Zofii z Boreyków, córki Wacława (zob.).
R. w dzieciństwie przebywał wraz z braćmi Wacławem i Antonim u swego dziada Wacława Boreyki w Samostrzałach, potem uczył się w domu, a następnie wyjechał do Paryża na bliżej nieokreślone studia w Collège de France i na Sorbonie. Po powrocie na Ukrainę duży wpływ na zainteresowania R-ego miała przyjaźń ze starszym znacznie od niego Konstantym Świdzińskim (krewnym żony jego brata, Wacława), znanym zbieraczem starożytności. W wyniku badań, prowadzonych przez R-ego głównie w archiwach dworskich, powstała jego pierwsza praca Opis powiatu wasylkowskiego pod względem historycznym, obyczajowym i statystycznym (fragment zamieściła „Biblioteka Warszawska” 1852, całość wyszła w r. 1853 ) zawierająca historię tego regionu, dzieje powstania własności ziemskiej i zmiany właścicieli a także informacje z dziedziny etnografii i topografii. Spotkała się z przychylną oceną Juliana Bartoszewicza i Wacława Aleksandra Maciejowskiego (także Joachim Lelewel wspomniał o niej pochlebnie); przetłumaczona została również na język rosyjski. W r. 1855 opublikował R. w „Dzienniku Warszawskim” życiorys Jan Stachórski (jenerał major), a w r. n. monografię miejscowości Trypole nad Dnieprem.
Przez 5 lat prowadził R. badania w bibliotekach i archiwach Lwowa, Rzymu i Paryża, gdzie m. in. nawiązał kontakt z Sewerynem Goszczyńskim. W wyniku tej podróży powstała praca o Kijowszczyźnie, której drobny fragment Drogi i szlaki na prawym brzegu Dniepru ukazał się w „Ateneum” (1878), a całość już po śmierci R-ego wydana została przez Mariana Dubieckiego pt. Opis powiatu kijowskiego (Kijów 1913). Inną wartościową pracą R-ego był obszerny artykuł Przed kilkuset laty, omawiający dzieje Bracławszczyzny od XIV do XVIII w., umieszczony w zbiorowym wydawnictwie „Kwiaty i owoce” (Kijów 1870). Będąc członkiem Komisji Antropologicznej AU (od r. 1879) opublikował R. kilka prac z zakresu etnografii i archeologii w wydawanym przez tę Komisję „Zbiorze wiadomości do antropologii krajowej”, a mianowicie: Zapiski etnograficzne z Ukrainy (t. 3 Kr. 1879 i odb.), Mogiła w Helenówce w pow. wasylkowskim na Ukrainie w r. 1879 zbadana (t. 4 Kr. 1880 i odb.) oraz O paciorkach kamiennych, znajdowanych na prawym dorzeczu Dniepru (t. 5 Kr. 1881 i odb.). Drukował także artykuły w „Dzienniku Warszawskim”, „Kronice wiadomości krajowych i zagranicznych”, w „Ateneum”. Był też R. członkiem Tow. Archeologicznego i Statystycznego w Kijowie i uczestniczył w zjazdach archeologów rosyjskich w Kijowie w l. 1874 i 1899. Brał udział w terenowych pracach archeologicznych, m. in. w rozkopywaniu kurhanów. Od r. 1880 współpracował R. do śmierci z redakcją „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych ziem słowiańskich”; był autorem opisów miejscowości na Ukrainie i Białorusi. W rękopisie pozostawił Dzieje zewnętrzne oraz wewnętrzne Kijowa w związku z ogólną historią kraju. Rękopis ten został po śmierci R-ego przekazany do Ossolineum we Lwowie. W r. 1899 ofiarował swój zbiór zabytków archeologicznych tworzonemu w Kijowie Muzeum Starożytności i Sztuk Pięknych.
W wyniku długiego procesu R. wraz z bratem Antonim, ornitologiem, otrzymali miasteczko Wysock (pow. rówieński), gdzie zamieszkali, a pod koniec życia R. przeniósł się do Kijowa. J. Talko-Hryncewicz zachował w pamięci, że R. «twarz miał poważną, oczy zamyślone…, całą postawę jakby wyjętą z ram starego, historycznego portretu». R. był często mylony ze swoim bratem przyrodnim Edmundem (zm. 1888), marszałkiem szlachty pow. wasylkowskiego i honorowym kuratorem gimnazjum białocerkiewskiego, który to tytuł otrzymał podobno przez pomyłkę, zamiast R-ego. Śmierć Edmunda mylnie przyjęta została za śmierć R-ego, który zmarł w maju 1900 w Sołtanowie koło Kijowa, pochowany został w Motowidłówce.
R. rodziny nie założył.
Obszerna spuścizna R-ego, zawierająca odpisy materiałów archiwalnych i bibliotecznych, korespondencję a także zbiory etnograficzne, przechowywana była w pocz. XX w. w San-Guliano koło Pizy we Włoszech, gdzie mieszkała jego bratanica, córka Edmunda Rulikowskiego, Elżbieta Bośniacka (zob.).
Estreicher w. XIX; Bibliogr. historii Pol. XIX w., II cz. 1; Enc. Org.; Ilustr. Enc. Trzaski; Bar, Słown. pseudonimów; Słown. Geogr. (Wysock); Uruski, XV 308 (tu nazwisko matki, Zofii: Chodkiewiczówna); Żychliński, I 254, III, XXIII 217; Lewak-Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; – Dubiecki M., Edward Rulikowski, „Tyg. Illustr.” 1882 nr 335 s. 321–2, nr 336 s. 339–40; Historiografia polska w dobie pozytywizmu (1865–1900), W. 1968 s. 115, 176; Historyk Ukrainy Edward Rulikowski (1824–1900), w: Pamiętnik Kijowski, Londyn 1959 I 177–86; Sowiński L., Rys dziejów literatury polskiej, Wil. 1877 IV 561; Zawadyński T., Spuścizna po historyku Ukrainy, „Kresy” 1906 nr okazowy s. 10–11; – Goszczyński S., Dziennik Sprawy Bożej, W. 1984 II; Rulikowski J., Urywek wspomnień, W. 1862 s. 16, 41; Talko-Hryncewicz J., Z przeżytych dni. (1850–1908), W. 1930; Zawadyński T., Wspomnienia z niedalekiej przeszłości, „Kraj” R. 19: 1900 nr 41–2 dod. „Dział ilustr.” s. 546–7, 564–6 (fot.); – „Czas” 1900 nr 124; Kalendarz Czecha 1901 s. 87; „Kwart. Hist.” 1900 s. 550–1; „Lud” T. 11: 1905 s. 326; „Roczn. AU” 1879–1890; – B. Jag.: rkp 7812 IV, 7815 IV, 9211 III, 9290 IV, Akc. 11/67, 112/60; B. Narod.: rkp. II 7861 t. 9; B. Ossol.: rkp. 7354 II; B. PAN w Kr.: rkp. 1881 t. 11; B. Uniw. Warsz.: rkp. 447 teka I k. 75–77.
Stanisław Konarski